نقش عوامل محیطی- اکولوژیک در ناپایداری اقتصادی سکونتگاه های روستایی بخش سارال شهرستان دیواندره

چکیده عوامل محیطی- اکولوژیک مانند(منابع آب، خاک، شیب، اقلیم و...) نقش مهمی در پایداری و ناپایدای اقتصادی سکونتگاه های روستایی بویژه سکونتگاه های روستایی مناطق کوهستانی داشته است. از میان این عوامل متفاوت منابع پایه( آب و خاک)، روش های بهره برداری، الگوی کشت و نظام های بهره برداری مهم شناخته شدند و هر یک از موارد مذکور با شاخص های همچون: میزان حق آبه، راندمان حق آبه، روش های سنتی آبیاری، میزان حاصل خیزی اراضی زراعی، راندمان تولید، درآمد، پس انداز، خرید تضمینی، سند دارکردن اراضی زراعی و ... مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. منطقه مورد مطالعه، 49 سکونتگاه روستایی بخش سارال شهرستان دیوانده است که بر اساس روش نمونه گیری احتمالی از نوع نمونه گیری طبقه بندی شده مانند: موقعیت طبیعی( موقعیت جغرافیایی) به سه تیپ سکونتگاهی: کوهپایه ای، دره ای و دشتی و تعداد خانوار به چهار دسته: کمتر از 20 خانوار، 40-20 خانوار،60-40 خانوار و 60 خانوار و بالاتر تقسیم شد که از این 49 روستا 12 روستا به عنوان نمونه انتخاب شدند. بررسی هر یک از این تیپ های سکونتگاهی با پژوهش های میدانی و کتابخانه ای نشان داد که منابع پایه( آب و خاک)، روش های بهره برداری و الگوی کشت و نظام های بهره برداری تأثیرات متفاوتی در ناپایداری اقتصادی هر یک از تیپ های سکونتگاهی بخش سارال داشته است. طوری که در سکونتگاه های روستایی دره-ای و کوهپایه ای بیشترین تأثیر و در سکونتگاه های دشتی تأثیر نسبتاً کمتر در ناپایداری اقتصادی داشته است. بررسی نظرسنجی ها و نقشه های منابع آب و خاک تهیه شده از بخش سارال نشان داد که کمیت و کیفیت منابع آب و خاک در حد خوب بودند اما روند بهره برداری سنتی و کم بازده تأثیر نامناسبی بر اقتصاد سکونتگاه های روستایی این بخش گذاشته بود. همچنین بررسی ها نشان داده که هر چند کمیت و کیفیت منابع پایه (آب و خاک) در حد خوب بوده است اما با ایجاد تغییر در الگوی کشت و نظام های بهره برداری حاکم بر بخش سارال می توانیم به پایداری اقتصادی در هر یک از سه تیپ سکونتگاه روستایی دره ای، دشتی و کوهپایه ای دست پیدا کنیم.